SIEB KONING, DE GRONINGSCHE VLIEGER
ZIJN DEMONSTRATIES IN HET NOORDEN

In Juli en Augustus van het vliegjaar 1911 behoorde tot degenen, die in Friesland en Groningen de vliegkunst demonstreerden, ook de Groninger Sieb Koning, die thans nog in Frankrijk leeft. Zijn eerste optreden in het Noorden had plaats gedurende de vliegweek, welke van 12-16 Juli in Leeuwarden werd gehouden en waar ook vlogen John. Max Olieslagers met zijn monoplan-Bleriot, René Cozic met zijn biplan Voisin, en Jan van Russel met zijn groot model ééndekker.

Sieb Koning startte bij die gelegenheid in zijn „Goupy", een toestel, dat ons beschreven wordt als zeer elegant en een gelukkige combinatie van biplan en monoplan. Zoo had de Goupy den motor vóór, terwijl de tweedekkers in dien tijd deze nog achter pleegden te hebben.

De bewegingsapparaten kwamen alle in één centrum samen en werden alleen met de hand bediend. Het heele toestel was slechts 7 meter breed en 6 meter lang, terwijl het toch ruimte had voor een passagier.

Er was voor het vliegen van Koning, die zich tevoren een naam had verworven als schaatsenrijder, veel belangstelling. De eerste lucht te Leeuwarden (met een passagier) had een vlot verloop. Toen Koning was gehaald begeleidde de voorzitter van het comité zijn moeder, die naar de Friesche hoofdstad was gekomen om haar zoon te zien vliegen, naar den aviateur, die onder groot enthousiasme tevens een geschenk van Groningsche vrienden in ontvangst had te nemen.

VAN LEEUWARDEN NAAR GRONINGEN
NOODLANDING ONDERBRAK DE REIS

Na Leeuwarden zou Groningen aan de beurt komen en dezen afstand zou Sieb wiens naam ook wel werd geschreven als Siep vliegende overbruggen.

Tevoren is Koning nog eens hartelijk gehuldigd in Leeuwarden, waar hij den avond van den Zaterdag de toeschouwers door een zeer geslaagde demonstratie in verrukking bracht. Daarmee werd tevens een legende den kop ingedrukt, immers we lezen in het verslag:

Koning heeft alleen gevlogen! Sinds den eersten dag van de Leeuwarder Vliegweek was gemompeld, dat niet Koning, doch zijn monteur Ledouque de machine bestuurde. Het waren de andere aviateurs, die het praatje de wereld hadden ingestuurd, aldus zeide men ons. Zij zouden jaloersch zijn geweest over de mooie vluchten van Koning, die door de vlucht van Zaterdagavond schitterend is gerehabiliteerd.

NAAR GRONINGEN.

Nadat allerlei moeilijkheden waren overwonnen, betreffende de beschikbaarheid van het terrein te Helpman o.a., startte Koning Woensdagavond 19 Juli te Leeuwarden, „gevolgd door een auto met reserve-machinedeelen voor eventueele ongevallen", aldus was tevoren aangekondigd. Jammer genoeg is deze voorzorgsmaatregel niet overbodig, maar wel onvoldoende geweest, omdat de jonge Sieb zijn luchtreis op krachtdadige wijze zag onderbroken.

De krant van 20 Juli geeft het volgende relaas van den mislukten tocht.

Toen gisteravond om half zeven het vlieg-comité bulletineerde, dat Koning zou komen, zaten al spoedig de trams, die met bekwamen spoed in sneldienst waren genomen, stampvol en was de Heereweg zwart van menschen, die zich naar het vliegveld spoedden. Daar was 't weer de gezellige drukte, die men nog kent. De buffettent was weer in gebruik genomen, tafels en stoelen werden fluks bezet en voor de — nog zeer versterkte — heining (gevolg van het vliegongeval te Leeuwarden, Red. 1935) pakten de menschen zich op. Er zijn ruim 1300 bezoekers op het terrein geweest.

 

Sieb Koning in z'n „Goupy". (Red. bijschrift foto)

 

De krant vertelt dan verder hoe men tot bijna 8 uur moest wachten voordat twee schoten weerklonken, die meedeelden, dat Koning uit Leeuwarden was vertrokken. Later bleek, dat een onregelmatigheid van den motor hem den eersten keer tot een daling had gedwongen.

Men berekende dat Koning er om 8.40 uur kon zijn, maar gaf hem nog graag een kwartiertje.

Om ruim negen uur, toen 't al aardig donkerde, werden maatregelen genomen om op het terrein vuren te ontsteken, een paar hoopen stroo werden aangebracht, petroleum en benzine gehaald en dus alles voor de ontvangst in gereedheid gebracht. Maar Koning kwam niet en zijn moeder, die op het terrein was, en gaarne van zijn triumph had willen genieten, verheelde haar ongerustheid niet.

Gelukkig kwam even over negen een telegram van Koning aan het comité licht brengen al was het dan ook teleurstellend. Het luidde:
„Gedaald Veenwouden. Beide aviateurs ongedeerd. Koning".

 

(John) Max Olieslagers tijdens de Vliegdemonstraties te Leeuwarden tusschen het publiek terecht gekomen met zijn Blériot-monoplan nog voordat hij de lucht in was. (Red. bijschrift foto)

 

DE NOODLANDING TE VEENWOUDEN.

Koning had op zijn vlucht gedeeltelijk de spoorlijn gevolgd. Alles was goed gegaan tot boven Bergumerheide, toen de motor weer begon door te slaan. De aviateur zat op dat oogenblik op een hoogte van drie á vierhonderd meter en tusschen het Bergumermeer en de bosschen in. Koning is toen nog doorgevlogen naar Veenwouden, waar hij een ruim veld vond en een goede landing zou hebben gemaakt, wanneer hij niet een van de wielen in een greppel was geraakt met het gevolg dat het vliegtuig kantelde en de schroef brak.

Van alle kanten kwamen menschen te hulp snellen en met vereende krachten werd de machine naar een herberg te Veenwouden gesleept, waar ze in een doorrit werd geplaatst, om later vandaar naar Helpman te worden gebracht.

PECH.

Pech achtervolgde Koning, nadat hij in Groningen was aangekomen. Zoo was er o.a. kwestie over de vraag of Sieb gebrevetteerd was, waarbij bleek, dat dit formeel niet was geschied, maar dat hij wel zijn brevetvluchten met succes had afgelegd. Koning had aanvankelijk hierna verzuimd de vereischte toestemming van de Ned. Ver. voor de Luchtvaart te vragen, welke voor uitreiking van het brevet noodig was.

Deze en andere moeilijkheden waren oorzaak, dat hij pas 16 Augustus

ZIJN EERSTE VLIEGDEMONSTRATIE IN GRONINGEN

gaf en wel op een terrein achter het hotel Vogelzang. Ook hier achtervolgde hem de pech na een goed begin.

Sieb Koning heeft gisteren gevlogen (aldus het Nieuwsblad van Vrijdag 13 Augustus). Voor het eerst in zijn eigen provincie en te midden zijns volks. Want onder de zeer talrijke toeschouwers zagen we vele vrienden van den aviateur en een hunner, ook een bekend sportman, de heer H. Reilingh - we noemen hem altijd Piet, zei Sietze de Waard - heeft het zoo waar aangedurfd om op een primitieve zitplaats, 'n gewoon kistje, in den aeroplaan mee naar boven te gaan. En netjes weer: beneden te komen, want dat is eigenlijk de kunst van 't vliegen.

Dat is gisteren weer voor de zooveelste maal gebleken.

Om goed zeven uur was de wind wat minder hevig en maakte Koning van die gelegenheid gebruik om te gaan opstijgen. Wij vonden het nogal een waagstuk, want Olieslagers of Legagneux waren met zoo'n wind - de vlag wapperde nog lustig! - niet opgestegen.

De machine ging 100 M. de hoogte in, beschreef een drietal groote kringen, kwam zelfs in de buurt van Pieterzijl en daalde onder het enthousiast handgeklap der toeschouwers weer na 6 minuten op het terrein. Er was boven nogal wat wind geweest, zei Koning en zijn passagier keek stoutmoedig rond als of hij zeggen wilde: dat heb ik nu mee doorgemaakt. Maar toen kreeg Koning weer pech. Hoe, dat is moeilijk uit te maken - men sprak van een losse plank, die was opgewipt, maar dat is niet meer na te gaan - in elk geval de machine kreeg een knak en brak bij den tweeden stoot op den grond. Het verbindingsstuk, dat het achtergedeelte, 't hoogte- en zijstuur, aan het voorgedeelte verbindt was gebroken. De aviateur en zijn passagier kregen geen letsel.

Gelukkig was het ongeval niet van ernstigen aard. De heeren Hubert Hagens en Emile de Schepper verleenden hun medewerking tot een herstel binnen 24 uur. „Toch maar aardig, dat wij hier in Groningen zoo'n bondsvliegtuighersteller hebben, dat doen ze ons in Den Haag of Amsterdam niet na", kon het Nieuwsblad terecht schrijven.

Het ongeluk bleef Sieb Koning achtervolgen. Hij zou Maandag 28 Augustus te Groningen starten als een zeer attractief onderdeel van het programma, waaraan Volksvermaken ook toen reeds telkenjare veel moeite en kosten besteedde. Zaterdag 26 Augustus maakte hij zijn eerste vlucht te Helpman, die veel bewondering had, maar weer met een klein malheur bij het landen eindigde doordat de staart het eerst den grond raakte. Het ongeluk was Zondag verholpen, maar toen dien dag Koning was opgestegen bleek de motor niet in orde en werd hij gedwongen tot een noodlanding, waarvan de materieele gevolgen te ernstig waren dan dat ze op 28 Augustus reeds verholpen konden zijn.

Sieb Koning was echt teleurgesteld. Een paar dagen later beklaagde hij zich er over, dat de menschen nu alleen oog hadden voor de noodlanding van Zondag en zijn prestatie van Zaterdag schenen te hebben vergeten.

Maar reeds zat hij weer vol plannen en onderhandelde hij met den generalen staf over medewerking als aviateur aan de manoeuvres, welke in September 1911 in Noord-Brabant zouden worden gehouden...

Zijn populariteit had onder dit alles niet geleden. Lustig bleef de Groningsche jeugd het niet zoo kwaad bedoelde versje zingen met den minder vriendelijken aanhef; „Als Siepie Koning dood is...."

ERNSTIG VLIEGONGEVAL TE LEEUWARDEN

MAX OLIESLAGERS' BLERIOT OP HET PUBLIEK IN GETAXIED VIER DAMES GEWOND VAN WIE TWEE ERNSTIG

Deze foto is een herinnering aan een droevige gebeurtenis tijdens de in Juli 1911 te Leeuwarden georganiseerde vliegfeesten.

Het gebeurde Donderdagavond 13 Juli, toen na een geslaagde maar door den wind moeilijke vlucht van Sieb Koning, John Max Olieslagers ook de lucht zou ingaan. Kwart over zeven uur werden de vliegtuigen van Russel en Olieslagers naar buiten gebracht. Onmiddellijk, nadat eerstgenoemde was opgestegen zou Olieslagers volgen.

De motor van zijn monoplan werkte goed, het toestel werd om 7.25 uur in werking gesteld. De machine ging met kleine sprongen vooruit, maar niet de lucht in; er was blijkbaar geen stuur in, althans er scheen iets onklaar te zijn; halfweg het terrein maakte zij ineens kort links om, ging vlug vooruit en kwam toen in niet al te vluggen gang tusschen het op 2 á 3 rijen aanwezige publiek, dat achter het afzettouw was gezeten. Groote consternatie. Het publiek was wel, zoo snel het vermocht, achteruit gesneld en de machine was wel in haar vaart eenigszins gestuit door het touw, dat het publiek van het terrein moest verwijderd houden, maar, helaas, de gevolgen bleken erg genoeg. Vier dames bleken min of meer ernstig gewond en werden, nadat een paar geneesheeren de eerste hulp hadden verleend, naar het Diaconessenhuis gebracht.

Dat was een heel ernstige gebeurtenis die, waar twee der dames in levensgevaar verkeerden, niet weinig ontsteltenis veroorzaakte en de vliegerij geen goed deed. Toch was het van het vlieg-comité achteraf goed dat het nog denzelfden avond Sieb Koning weer liet starten, al reageerde het publiek daarop aanvankelijk niet heel vriendelijk.

Max Olieslagers heeft aan een verslaggever van de Leeuwarder Courant over het gebeurde het volgende verteld:

De wind was noordelijk en om uit het publiek te blijven, startte ik schuin het veld op met de groote tribune links van mij... De monteur had de schroef aan gezet en ik begon te rollen. Eenklaps komt er een wervelwind opzetten en slaat vermoedelijk onder den rechtervleugel. Daardoor ging het geheele toestel eensklaps over den kant en naar de zijde van 't publiek toe. Indien het roer alleen was omgeslagen, zou de wending natuurlijk niet zoo plotseling zijn geweest. Op het oogenblik, dat het toestel draaide, legde ik den motor stil, zoodat de schroei alleen op haar vaart doordraaide.

Wat er toen precies is gebeurd, weet niet. Het toestel sloeg om en ik ben vermoedelijk uitgevallen. Er uitgesprongen ben ik zeker niet. Een paar minuten misschien niet eens zoo lang, was ik weg. Van de gewonden heb ik nog slechts één gezien

Het toestel van Olieslagers was deerlijk havend en op verschillende plaatsen gebroken.

De foto hierboven is genomen op het oogenblik van de ramp. Men ziet de menschen haastig wegvluchten, waarbij sommigen over den grond kruipen.

 

DE SCHROEF VAN HÉLÈNE's VLIEGTUIG

Onder de talrijke herinneringen, welke in onze stad aan het Vliegjaar 1911 worden bewaard, behoort het merkwaardig voorwerp, waarvan men hier een foto ziet. Dit is een deel van de schroef van het toestel van Hélène Dutrieu, waarmee zij een noodlanding maakte op het vliegterrein te Helpman. De heer H. H. Meijering, die deze met handteekeningen van de aviatrice versierde schroef nog steeds in zijn bezit heeft, kreeg haar vrijwel dadelijk na de noodlanding in handen. Per auto spoedde hij zich naar Groningen en legde het voorwerp in de étalage van zijn zaak aan de Vischmarkt met een verklarend bijschrift nog voordat het ongeval in de stad algemeen bekend was! Een activiteit, die destijds indruk maakte.

Helene is, zooals men weet er zonder kleerscheuren afgekomen. Dit souvenir bewijst, dat zij zich onmiddellijk na het ongeval ondanks haar verwonde pols voldoende fit voelde om haar handteekening in veelvoud te plaatsen op het gebroken onderdeel van haar machine.

Hiervoor wezen wij op de ondernemende activiteit van den Groningschen die het wrakhout étaleerde toen het nog de charme van een primeur had, maar men schatte toch ook de zakenknobbels van die eerste demonstreerende vliegers niet te laag. Zij wisten het zakendoen met een avontuurlijk bestaan uitstekend te vereenigen al zijn er maar weinigen geweest met het zakeninstinct van een Olieslagers.

Wat er verder metMlle Dutrieu gebeuderde is weten we niet.
Ook anderen die zich destijds met de vliegexperimenten nrzig hielden konden ons daarover niet inlichten.

Voor ons, Groningers, Hélène Dutrieu een herinnering gebleven aan een tijd waarin wij een schoone sensatie beleefden. (Zie ook pag. 13)

Ook na onze tweede publicatie over de „eerste Groninger vliegjaren" hebben ons weer vele foto's en souvenirs bereikt, zoodat wij over heel wat materiaal de beschikking hadden toen wij onze derde reeks herinneringen in woord en beeld samenstelden. De verleiding is zelfs groot om er nog een vierde op te laten volgen, maar ook in dit opzicht legt de beschikbare ruimte ons beperkingen op, temeer waar in een courant uiteraard de actualiteiten slechts in geringe mate door bijdragen van historischen aard kunnen worden afgewisseld.

Toch hebben wij met deze publicaties een ervaring opgedaan, waaraan wij waarde hechten. Het is ons namelijk gebleken, dat de historie, die voor een groot deel der lezers synoniem is met herinnering, in bijzondere mate de belangstelling geniet. Op een nader te blijken wijze zullen wij aan deze belangstelling tegemoet komen.

Wij voelen er behoefte aan nogmaals allen dank te zeggen, die door het afstaan van foto's, oude tijdschriften e.a. ons mogelijk maakten deze artikelen aantrekkelijker te maken dan zij volgens den eersten eenvoudigen opzet zouden zijn geweest.